سناریوی ابر تورم

آفتاب نیوز :

بررسی علل ابرتورم نشان می دهد که نقدینگی بالا و افزایش سرعت گردش پول از یک سو و افزایش انتظارات تورمی یا به عبارتی از بین رفتن اعتماد عمومی به اقتصاد کشور از جمله موارد مهمی است که باعث تورم شدید شود.

از آنجایی که انتظارات تورم و افزایش نقدینگی در ایران وجود دارد و مطرح می شود، سوالی که مطرح می شود این است که چرا ابرتورم تاکنون در ایران اتفاق نیفتاده است؟ از سوی دیگر این سوال مطرح می شود که خطر ابرتورم همچنان اقتصاد ایران را تهدید می کند؟

در سال های اخیر تورم مزمن به یکی از ویژگی های اقتصاد ایران تبدیل شده است. می توان گفت تحریم های اقتصادی در سال های گذشته و رشد پایه پولی از دلایل اصلی این موضوع بوده است. یک روند مداوم بررسی پدیده تورم در دهه های اخیر نشان می دهد که این پدیده با فراز و نشیب هایی همراه بوده است.

این در حالی است که پس از خروج آمریکا از توافق 2017، تورم کاهش چشمگیری نداشته و این پدیده به یک بیماری مزمن تبدیل شده است. این موضوع، یعنی تداوم تورم، گمانه زنی هایی را در مورد احتمال ابرتورم ایجاد کرده است. وقتی از تورم صحبت می کنیم، منظور تورم بسیار بالا و سریع است.

اگرچه هیچ تعریف واحدی از ابرتورم وجود ندارد، اما گفته می‌شود که ابر تورم 50 درصد تورم ماهانه یا 100 درصد تورم سالانه است. در چنین شرایطی مردم یک کشور سعی می کنند از نگه داشتن پول ملی خود اجتناب کنند و دارایی ها یا ارزهای خارجی را در اختیار داشته باشند. بررسی تاریخی این پدیده نشان می دهد که عامل اصلی ابرتورم، کسری بودجه دولت است که نتیجه عوامل دیگری مانند جنگ، بحران های سیاسی یا هر رویدادی است که درآمد دولت را مختل کند.

به عبارت دیگر دولت ها در شرایط سختی قرار دارند که به منابع مالی لازم دسترسی ندارند. یا باید هزینه ها را کاهش دهند و با اخذ مالیات بیشتر مشکل را حل کنند یا می توانند شروع به چاپ پول کنند. می‌توان گفت راه دوم بسیار آسان‌تر است و در کوتاه‌مدت عواقبی ندارد، اما در میان‌مدت اثر مخرب آن یعنی تورم و نارضایتی عمومی آشکار می‌شود.

کشورهایی مانند ونزوئلا، زیمبابوه و لهستان از جمله کشورهایی هستند که تورم فوق العاده را تجربه کرده اند. تحریم‌های اقتصادی در سال‌های گذشته چالش‌های زیادی را در مسیر فروش نفت ایران ایجاد کرده و دسترسی دولت به درآمدهای نفتی منجر به کسری بودجه و به دنبال آن سیاست‌های تورمی دولت شده است. به همین دلیل است که تعداد قابل توجهی از کارشناسان اقتصادی، رفع تحریم ها و متعاقب آن اصلاح سیاست پولی و اعتباری را اولین گام برای حل مشکلات اقتصادی کشور می دانند.

سناریوی ابر تورم

تداوم تورم بالا در اقتصاد ایران باعث شد تا برخی از کارشناسان اقتصادی و اقتصادی نسبت به احتمال افزایش تورم در ایران در ماه های گذشته هشدار دهند. تشابه سیاست های پولی ایران و ونزوئلا یکی از دلایل نگرانی در این زمینه است. از آنجایی که افزایش نقدینگی یکی از نقاط شروع تورم و سپس ابر تورم در ونزوئلا بود و این موضوع در ایران نیز وجود دارد، خطر تورم در ایران همواره مطرح می شود. به عنوان مثال در اردیبهشت ماه سال جاری محمدهاشم پسران اقتصاددان در این باره هشدار داد و گفت: یکی از مهم ترین موضوعاتی که باید در دستور کار سیاست گذاران قرار گیرد، پیشگیری از ابرتورم است. می توان گفت وجود چنین نگرانی هایی قابل درک است.

تورم بالا و مزمن در سال‌های گذشته تأثیر شدیدی بر توان خانوارهای ایرانی گذاشته است و وقوع چنین پدیده‌ای می‌تواند پیامدهای مخرب و جبران‌ناپذیری داشته باشد. در چنین شرایطی برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر شوک مثبتی مانند حل مشکلات تحریمی رخ ندهد، باید در آینده نزدیک انتظار تورم را داشت.

چرا ابر تورم اتفاق نیفتاد؟

در حال حاضر عوامل مختلفی مانند رشد پایه پولی، رشد بخش نقدینگی، کسری بودجه و در نهایت انتظارات تورمی در ایران وجود دارد. وجود این عوامل این سوال را ایجاد می کند که چرا ابر تورم تاکنون در ایران رخ نداده است؟ برخی کارشناسان بر این باورند که توجه به ساختار تولید در ایران می تواند در پیش بینی بروز تورم در ایران موثر باشد. یکی از مهم ترین نشانه های ابر تورم در کشور از دست دادن توانایی گردش پول ملی توسط مردم است. نکته اصلی این رویداد از دست دادن ظرفیت تولید در یک کشور به قیمت آن پول است. این در حالی است که بخش قابل توجهی از زنجیره تولید ایران به دولت وابسته است. این موضوع باعث تداوم استفاده از ریال حتی در زمان شوک های اقتصادی می شود.

یکی دیگر از دلایل مهم عدم وقوع ابر تورم در ایران، صادرات محدود نفت، پتروشیمی است. این روند منجر به این واقعیت شده است که درآمد دولت با وجود کاهش قابل توجه آن متوقف نشده است. به عبارت دیگر اگر درآمد ارزی ایران به طور کامل متوقف شود، احتمال تورم در ایران افزایش می یابد.

اما می توان گفت همچنان احتمال ابر تورم در ایران وجود دارد. علت اصلی ابر تورم سایه، انتظارات تورمی است. اگرچه هنوز در ایران ابر تورم وجود ندارد، اما نشانه های بدبینانه ای از بهبود وضعیت در آینده وجود دارد. افزایش قابل توجه مهاجرت یکی از این نشانه هاست.

به همین دلیل یک شوک اقتصادی جدید که اعتماد مردم به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کاملاً از بین رفته است، می تواند منجر به بروز ابرتورم شود. به همین دلیل کارشناسان اقتصادی معتقدند در صورت بدتر شدن وضعیت کنونی اقتصاد ایران، سایه ابرتورم همچنان یک تهدید جدی تلقی خواهد شد.