- پیام بلوچ - بلوچ و بلوچستان -payam baloch -

 سیستان و بلوچستان سرزمین طوفان‌های شنی،‌ نمكزارها، رودها و دریاچه‌های فصلی با دره‌های سرسبز و جریان‌های بهاری در دل كویر به همراه تاریخ بر جای مانده در این خطه شرقی، جاذبه‌ای بكر و بی بدیل است كه هر نظاره گری را مدهوش می‌كند.

 به گزارش ایسنا، ناحیه «خاش» خوش آب و هوا‌ترین منطقه استان به شمار می‌رود، زیرا ارتفاع آن نسبت به سایر شهرستانهای استان بیشتر است و مرتفعترین قله بلوچستان - تفتان - در نزدیك و در سمت شمال آن قرار گرفته است. این ناحیه از بارندگی نسبتا زیادی نیز برخوردار است. تغییرات و نوسانات دمای آن در فصل‌های مختلف چندان زیاد نیست و پوشش گیاهی آن نیز در اطراف كوه‌های تفتان نسبتا غنی است.

 قسمت جنوب استان سیستان و بلوچستان با یكی از بزرگ ترین منابع آبی كشور (دریای عمان) همجوار است. این همجواری موقعیت ویژه‌ای را برای بهره برداری‌های جهانگردی و تفرجگاهی و انواع ورزش‌های آبی از سواحل دریای عمان به ویژه در ایام زمستان فراهم آورده است. در كناره‌های این دریا به خصوص در قسمت جنوبی شهرستان چابهار، صخره‌های بزرگی در اثر پیش روی آب دریای عمان و فرسایش سنگ‌های رسوبی به وجود آمده‌اند كه خلل و فرج ناشی از فرسایش آب در آنها، چشم‌اندازهای بسیار زیبایی را ایجاد كرده است. از این قسمت به خصوص در هنگام غروب آفتاب، می‌توان به عنوان یكی از زیباترین سواحل ایران یاد كرد.

 قسمت‌هایی از سواحل دریای عمان ارزش‌های ممتاز تفرجگاهی و استراحت گاهی دارند. همچنین از برخی نواحی كه اقدامات حفاظتی نظیر نصب تور در آنها انجام شده است به منظور شنا، قایقرانی، كرجی رانی و اسكی روی آب و سایر ورزش‌های آبی استفاده می‌شود. علاقه مندان به ورزش‌های آبی و اسكی روی آب می‌توانند از این امكانات ساحلی استفاده كنند.

«دریاچه هامون»

دریاچه هامون یكی از پدیده‌های طبیعی ارزشمند از نظر ملی و بین المللی و در خور توجه ویژه است. ارزش اقتصادی آن از دیرباز شناخته شده است و در طول صدها سال مردم حاشیه نشین تالاب از بركت و نعمات گیاهان، پرندگان و آبزیان آن بهره مند شده‌اند.

این منطقه ویژه و منحصر به فرد، پناهنگاه بسیای از گونه‌های نادر و در خطر انقراض حیوانی و گیاهی و حمایت كننده زنجیره‌های غذایی در پهنه‌ دشت كویر است. علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش‌های اكولوژیكی هامون نیز در خور توجه فراوان است. این دریاچه مامن مناسبی برای استقرار آشیانه و تولید مثل انواع مختلف پرندگان و بعضی مهره داران دیگر است. گونه‌هایی از ماهی‌ها برای تخم ریزی، پوشش گیاهی فشرده درون آب را ترجیح داده و هنگام تولید مثل در چنین مكان‌هایی تجمع می‌كنند. همچنین پوشش گیاهی هامون محل مناسبی برای مخفی شدن و در امان ماندن بعضی از پرندگان، پستانداران و سایر آبزیان از جمله شاهین‌ها، عقاب‌ها و باكلان‌ها است.

پوشش زیر آب دریاچه نیز همراه با نیزارهای آن در تامین نیازهای حیات وحش نقش اساسی دارند. دریاچه هامون برای بعضی از موجودات زیستگاه دائمی و برای تعدادی دیگر سكونت گاه موقتی و محل گذر و تغذیه محسوب می شود.

«هامون جازموریان»

در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را «جاز» و انبوهی و كثرت آن را «موریان» می‌نامند. به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی در غرب بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان كرمان واقع شده، مساحت حوضه آبریز آن 69 هزار كیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 300 متر است. محدوده آبگیر كامل دریاچه در مواقع پرآبی 3300 كیلومترمربع و در مواقع كم آبی بطور متوسط 2500 كیلومتر مربع است.

هامون جازموریان مابین كوه‌های مكران و شاهسواران قرار دارد كه از شرق به غرب تقریبا به طول 300 كیلومتر و از شمال به جنوب به عرض 100 كیلومتر گسترده شده است. رودهای هلیل رود و بمپور به این هامون می‌ریزند. بر خلاف تمام هامون‌های بسته درونی ایران، خاك‌های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ‌ها و لایه‌های شنی و آهكی تشكیل شده است.

«هامون ماشكل»

این دریاچه در نزدیكی مرز ایران و پاكستان واقع شده است. رودهایی كه به آن وارد می‌شوند، ماشكل یا ماشكید و شاخه‌های سیمیش و رختك كه از دامنه‌های شرقی كوه‌های مرزی جاری می‌شود. این دریاچه واجد ارزش‌های زیست محیطی است.

«هامون چاه غیبی (گابی)»

این هامون درجنوب غربی خاش واقع شده و مركز تجمع سیلاب‌های فصلی است. مانند سایر هامون‌ها در بهار دارای آب و در سایر فصول به شكل مرداب درمی‌آید.

«دریاچه سه دریا»

این دریاچه از سه دریاچه كوچك در قلل كوه تفتان تشكیل شده است كه عمق دو دریاچه قسمت شمالی كم و اغلب دارای آب گوارا است و دریاچه دیگری كه نسبتا بزرگتر است، آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه‌های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است.

«جنگل‌ها و بیشه‌ها»

جنگل‌های استان سیستان و بلوچستان مانند جنگل‌های ناحیه شمال غرب ایران به صورت انبوه و متراكم نیست و اغلب به طور پراكنده و باصطلاح لكه‌ای است در مناطقی از چابهار به طرف كنارك در مسیر جاده و در مسیر روستای حوتك و كهیرك به طرف ناحیه زرآباد (غرب بلوچستان) نشانه‌هایی از جنگل‌های كهور و گز دیده می‌شود كه به علت كمی بارندگی، فرسایش خاك، جریان سیلاب‌ها و قطع بی رویه درختان تا حدی تنك و پراكنده و رو به كاهش است.

هم چنین در ناحیه معروف سرحد كه سلسله كوه‌های تفتان و پنج انگشت و مورییچ كشیده شده شرایط طبیعی برای نشو و نمودرختان جنگلی بسیار مساعد است و درختانی به وجود آمده كه اگرچه به انبوهی و شكوه جنگل‌های مازندران نیستند ولی در عوض دارای گونه‌های بسیار نادر و كمیاب است. از گونه‌های مزبور می‌توان از پسته و بادام كوهی نام برد كه به طور فراوان به چشم می‌خورند. همچنین درختان كهور، كنارچش، گلیر، پیش یا نخل خزنده، گز، تاگز، خرزهره، پیر، چگرد. انواع نی، زهر عقرب كه اغلب جنگل‌های تنگ دامنه‌ها و دره‌ها و اراضی ساحلی را فرا گرفته‌اند. علاوه بر درختان مزبور، درخت انجیر هندی تمبر (از نوع تمبر كجرات) نیز به شكل جنگل‌های كم پشت یافت می‌شود.

در دره‌ها و دامنه‌های رودسرباز درختانی موسوم به چش و نخل شیطان فراوان است. درخت دیگری در جنگل‌های بلوچستان وجود دارد كه شاخه‌های آن مانند درخت یاس و در حدود 5 الی 8 متر ارتفاع دارد. چوب آن از نوع خیلی سخت و همچنین شكننده است و میوه‌ای به شكل گیلاس و آلبالو دارد كه اهالی بومی از میوه آن در رنگرزی استفاده می‌كنند. وسعت كل جنگل‌های این استان حدود یك و نیم میلیون هكتار برآورد شده است.

«دشت لوت»

بزرگ ترین چاله فلات داخلی ایران دشت لوت است و بخشی از آن بین سیستان و بلوچستان قرار دارد. این دست یكی از خشك ترین و گرم ترین دشت جهان است و كمتر اثری از آب در آن دیده می‌شود. در قسمت غرب دشت لوت، بیابان گردی به نام نمكزار كه در فصل بارندگی صعب العبور می‌شود، وجود دارد. نیمه شرقی دشت لوت را ریگ روان پوشانیده قسمتی از لوت جنوبی سرزمین هموار و قابل عبور است.

در دشت لوت بر اثر تابش شدید آفتاب و بادهای شمالی و غربی، توده‌های بزرگ ماسه، همیشه به طرف جنوب و جنوب شرقی در حركت‌اند و تپه‌های ماسه‌ای زنجیره‌ای را تشكیل می‌دهند.

«منطقه حفاظت شده باهوكلات»

این منطقه در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی كشور در طول مرز ایران و پاكستان قرار دارد. این منطقه از كوه‌های كم آب و بیابانی تشكیل شده كه تا رودخانه سرباز در بلوچستان گسترده شده است. به گزارش ایسنا این منطقه، مامن «تمساح تالابی» و منحصر به فرد ایرانی است كه در آبگیرهای كم عمق مسیر رودخانه زندگی می‌كند. این حیوان در مواقع خشكی تا چند متر زیر آبگیرها نقیب زده و در داخل آنها زندگی می‌كند.

همچنین شرایط خاص اكوسیستم رودخانه‌ای این منطقه امكانات زندگی نوعی ماهی عجیب به نام ماهی گل خور با نام علمی Perio Phthalinuse فراهم آورده كه قادر به زیست در آب‌های كم عمق و بستر گلی رودخانه‌ها است.

به منظور حفظ بخش نمونه‌ای از گیاهان بلوچی و جاندارانی كه با اقلیم و گیاهان مزبور ارتباط زیستی دارند، اقدامات حفاظتی ضروری است.

خط ساحلی دریای عمان كه مرز جنوبی این منطقه راتشكیل می دهد، ناحیه قشلاقی پرندگان آبزی است و نیز محل مهمی برای تخمگذاری «لاك‌ پشت‌های سبز دریایی» به شمار می‌آید.

«منطقه حفاظت شده بزمان»

این منطقه به وسعت 324 هزار و 688 هكتار، منطقه كوهستانی بزمان، تپه ماهورها و دشت‌های اطراف این كوه را در بر می‌گیرد. این منطقه دارای كوهی نسبتا مرتفع با دره‌های آب شیرین و پوشش گیاهی نسبتا مناسب است.

جوامع گیاهی مشرف بر دامنه‌ها، خرزهره، داز، قیچ، درمنه و انواع گون است. حیوانات وحشی كه در این منطقه زندگی می‌كنند، كبك. كبك چیل، تیهو، دراج، خرگوش، كل، بز، قوچ و میش هستند.

علاوه بر گونه‌های مختلف وحوش فوق الذكر، نوع «خرس سیاه آسیایی» كه كوچكتر از خرس قهوه‌ای است در سیستان و بلوچستان زندگی می‌كند. كوه‌های سیاه بزمان بیرك، تفتان، سراوان، اطراف خاش، كارواندر، اسفندك و تپه ماهورهای اطراف «رود ماشكل» از جمله زیستگاه‌های اصلی این گونه خرس به شمار می‌آید. پوشش گیاهی این منطقه زیستگاه مناسبی را برای گونه در معرض انقراض و با ارزش خرس سیاه در این ارتفاعات فراهم كرده است.

پرنده زیبایی به نام «مینا» با رنگ‌های سبز، آبی و سبزقبا نیز در بلوچستان به وفور یافت می‌شود. این پرنده به اندازه سار معمولی است و به سهولت اهلی می‌شود.

«فضاهای روستایی»

بعضی از روستاهای استان به دلیل موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و پیشینه تاریخی جلوه‌های ارزشمندی دارند و می‌توانند با بهره برداری در زمینه جهانگردی روستایی، توسعه یابند.

«چانف»

این روستا مركز دهستان چانف و از توابع شهرستان ایرانشهر در 50 كیلومتری شرق جاده نیك شهر - ایرانشهر قرار گرفته است. این روستا در یك ناحیه دشتی واقع شده و دارای آب و هوای گرم و خشك است.

دشت گسترده پوشش گیاهی متنوع از انواع درختان گز، كهور، بنه و گلپوره و همچنین حیات وحش ناحیه گرمسیری از عناصر جالب توجه این روستا است. دو مسجد و یك امام زاده به نام پیرمبارك نیز از جاذبه‌های مذهبی و زیارتی چانف محسوب می شود.

«تیس»

روستای تیس از توابع بخش دشتیاری شهرستان چابهار است كه در منطقه كوهپایه‌ای در پنج كیلومتری شمال غرب چابهار واقع شده، رودخانه «لاوری» از میان روستا می‌گذرد و «خلیج چابهار» در غرب آن قرار گرفته است. ارتفاعات متعددی نظیر كوه‌های شهباز، پیلبند و لاوری، روستای تیس را احاطه كرده است.

این روستا آب و هوایی از نوع گرم و خشك دارد. روستای تیس از مراكز عمده سوزن دوزی است كه به طرز زیبا و تحسین برانگیزی توسط زنان روستا تولید می‌گردد.

این روستا قلعه‌ای به نام «قلعه پرتقالی‌ها»‌دارد كه به لحاظ قدمت و نوع معماری جالب توجه است.

«بمپور»

این ناحیه در 22 كیلومتری غرب ایرانشهر و در مسیر جاده ایرانشهر-چابهار قرار گرفته است. رودخانه پر اهمیت بمپور كه از كوه‌های شمال شرقی ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد از جنوب بمپور به طرف غرب جریان می‌یابد و در انتها به هامون جازموریان می‌ریزد. بمپور ناحیه جلگه‌ای و كوهستانی است كه 510 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و ارتفاعاتی در حدود یك هزار و 700 متر اكثر زمین‌های جنوبی آن را پوشانده است. به گزارش ایسنا آب و هوای بمپور به طور كلی گرم و نسبتا مرطوب است و از مراكز عمده‌ صادرات خرما، تره بار و مركبات محسوب می‌شود. بمپور از چندین آبادی به هم پیوسته تشكیل شده كه از آن جمله می توان به دو آبادی باغ و الله آباد كه در طرفین خیابان اصلی بمپور واقعنه اشاره كرد.

از قدمت این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست و شهرت این محل به خاطر وجود قلعه بمپور است كه به عهد سامانیان تعلق دارد.